Installation guide (Polski)
Ten dokument jest przewodnikiem do instalacji systemu Arch Linux z środowiska live uruchomionego z oficjalnego obrazu instalacyjnego (iso). Przed instalacją zalecane jest przejrzenie najczęściej zadawanych pytań (FAQ). Dla konwencji użytych w tym dokumencie, zobacz stronę Help:Reading (Polski). W szczególności, wycinki kodu mogą zawierać tekst zastępczy zapisany kursywą, zamiast którego trzeba ręcznie wprowadzić odpowiednie wyrażenia. Należy również wziąć pod uwagę, że większość linków na tej stronie prowadzi do ich angielskich wersji językowych.
Dla dokładniejszych instrukcji, zobacz odpowiednie artykuły ArchWiki lub strony podręcznika poszczególnych programów, oba podlinkowane w tym przewodniku. Można też szukać pomocy innych użytkowników Arch Linuksa, online poprzez forum oraz kanał IRC.
Arch Linux powinien działać na dowolnej maszynie z 64-bitowym procesorem (x86_64). Podstawowa instalacja powinna zająć mniej niż 2 GB miejsca na dysku. Ponieważ proces instalacji musi pobrać pakiety z zewnętrznego repozytorium, wymagane jest działające połączenie internetowe.
Przed instalacją
Zdobądź obraz dysku
Odwiedź stronę Download i pobierz plik ISO dysku lub obraz netboot (zależnie od tego, w jaki sposób chcesz uruchomić środowisko live), a także odpowiedni podpis GnuPG.
Zweryfikuj podpis
Zaleca się zweryfikowanie podpisu pobranego obrazu dysku przed uruchomieniem go na komputerze docelowym, szczególnie podczas pobierania z serwera lustrzanego HTTP, który może paść ofiarą ataku i serwować niebezpieczne oprogramowanie (link do artykułu po angielsku).
Procedurę sprawdzającą można przeprowadzić na systemie z zainstalowanym GnuPG. Pobierz odpowiedni podpis PGP (w sekcji Checksums na stronie pobierania) do folderu z obrazem ISO i zweryfikuj go, używając polecenia:
$ gpg --keyserver-options auto-key-retrieve --verify archlinux-version-x86_64.iso.sig
Druga opcja to uruchomienie na istniejącej instalacji Archa następującej komendy:
$ pacman-key -v archlinux-version-x86_64.iso.sig
- Sam podpis może zostać zmanipulowany, jeżeli został pobrany z serwera lustrzanego zamiast z archlinux.org. W tym wypadku upewnij się, że klucz publiczny, który jest używany do odszyfrowania podpisu, jest podpisany przez inny, zaufany klucz. Komenda
gpgwyświetli cyfrowy odcisk palca danego klucza publicznego. - Inną metodą weryfikacji autentyczności podpisu GPG jest upewnienie się, że cyfrowy odcisk palca jest taki sam jak cyfrowy odcisk palca dewelopera Arch Linux który podpisał obraz ISO. Odwiedź stronę Wikipedia:Kryptografia klucza publicznego po więcej informacji o tym procesie.
Przygotuj nośnik instalacyjny
Obraz instalacyjny może zostać uruchomiony na komputerze docelowym z dysku USB, płyty CD/DVD, bądź sieci z PXE: odwołaj się do odpowiedniego artykułu, aby przygotować nośnik instalacyjny z wybranego obrazu dysku.
Uruchom środowisko live
- Z listy urządzeń rozruchowych wybierz przygotowany wcześniej nośnik instalacyjny Archa. Dostęp do menu można zazwyczaj uzyskać przez wciśnięcie odpowiedniego klawisza podczas Wikipedia:pl:POST fazy POST, jak to jest pokazane na ekranie powitalnym BIOS/UEFI. Odnieś się do podręcznika swojej płyty głównej po informacje.
- Kiedy pojawi się menu rozruchowe nośnika instalacyjnego, wybierz Arch Linux install medium i wciśnij Enter, by uruchomić środowisko instalacyjne. Tip: Obraz instalacyjny używa systemd-boot do uruchomienia środowiska live w trybie UEFI oraz syslinux do uruchomienia w trybie BIOS. Odwiedź README.bootparams by zobaczyć listę parametrów bootowania.
- Zostaniesz zalogowany na pierwszej wirtualnej konsoli jako użytkownik root, z dostępem do powłoki Zsh.
Aby dostać się do innej konsoli - np. żeby przeglądać tą stronę w programie ELinks podczas instalacji - użyj skrótu klawiaturowego Alt+strzałka. Do edytowania plików konfiguracyjnych dostępne są programy nano oraz vim. Odwiedź stronę packages.x86_64, aby zobaczyć listę dołączonych do nośnika instalacyjnego pakietów.
Układ klawiatury
Domyślny układ klawiatury w konsoli to układ amerykański - US. By wyświetlić dostępne układy klawiatury, wpisz w konsoli
# ls /usr/share/kbd/keymaps/**/*.map.gz
Aby zmienić układ, użyj odpowiedniej nazwy układu w poleceniu loadkeys(1) (bez położenia lub rozszerzenia pliku). Przykładowo, aby ustawić polski układ klawiatury:
# loadkeys pl
Czcionki konsolowe są zlokalizowane w /usr/share/kbd/consolefonts/ i mogą być w podobny sposób ustawione poleceniem setfont(8).
Jeśli polskie znaki diakrytyczne (ą, ę, ł, itp.) nie wyświetlają się poprawnie, wpisz:
# setfont Lat2-Terminus16.psfu.gz -m 8859-2
Powyższa komenda ustawia czcionkę z polskimi znakami diakrytycznymi w konsoli. W późniejszej części artykułu opisany zostanie sposób, by permanentnie ustawić polski układ i odpowiednią czcionkę.
Zweryfikuj tryb uruchomionego systemu
Aby zweryfikować obecność systemu UEFI, sprawdź zawartość folderu efivars następującą komendą:
# ls /sys/firmware/efi/efivars
Jeśli powyższe polecenie wyświetla folder bez problemu, oznacza to, że system jest uruchomiony w trybie UEFI. Jeśli ten folder nie istnieje, system może być uruchomiony w trybie BIOS (lub CSM). Brak lub istnienie trybu UEFI będzie mieć wpływ na partycjonowanie dysku przed instalacją oraz sposób instalacji i konfiguracji programu rozruchowego. Jeżeli system nie został uruchomiony w pożądanym trybie, odnieś się do podręcznika swojej płyty głównej.
Połącz się z Internetem
Aby ustanowić połączenie z internetem, wykonaj odpowiednie czynności:
- Upewnij się, że twój interfejs sieciowy jest wykryty i włączony, na przykład używając ip-link(8):
# ip link
- Dla połączeń bezprzewodowych upewnij się, że karta bezprzewodowa nie jest blokowana, używając rfkill.
- Połącz się z siecią:
- Ethernet - podłącz kabel sieciowy
- Wi-Fi - połącz się z siecią bezprzewodową i uwierzytelnij za pomocą iwctl
- Skonfiguruj swoje połączenie sieciowe:
- DHCP: dynamiczne przydzielanie adresu IP oraz serwera DNS (dostarczone przez systemd-networkd i systemd-resolved) powinno działać od razu, zarówno dla przewodowych, jak i bezprzewodowych połączeń.
- Statyczny adres IP: zobacz Network configuration (Polski)#Statyczny adres IP.
- Możesz przetestować połączenie komendą ping
# ping archlinux.org
Zaktualizuj systemowy zegar
Użyj timedatectl(1) by upewnić się, że systemowy zegar jest dokładny:
# timedatectl set-ntp true
By sprawdzić stan usługi, użyj timedatectl status.
Partycjonowanie dysków
Rozpoznane przez system live dyski są przypisane do urządzeń blokowych (block devices) takich jak /dev/sda, /dev/nvme0n1, czy /dev/mmcblk0. By zidentyfikować je, użyj lsblk lub fdisk:
# fdisk -l
Wyniki kończące się na rom, loop lub airoot mogą zostać zignorowane.
Następujące partycje są wymagane:
- Jedna partycja dla katalogu głównego root
/. - Dla systemu działającego w trybie UEFI: partycja rozruchowa EFI.
Jeśli chcesz utworzyć urządzenia LVM, szyfrowania systemu lub RAID, zrób to teraz.
Przykładowe układy partycji
| BIOS z MBR | ||||
|---|---|---|---|---|
| Punkt montowania | Partycja | Typ partycji | Sugerowany rozmiar | |
/mnt
|
/dev/sdX1
|
Linux | Reszta urządzenia (dysku) | |
[SWAP]
|
/dev/sdX2
|
Partycja wymiany (SWAP) | Ponad 512 MiB | |
| UEFI z GPT | ||||
| Punkt montowania | Partycja | Typ partycji | Sugerowany rozmiar | |
/mnt/boot albo /mnt/efi
|
/dev/sdX1
|
Partycja systemowa EFI | 260–512 MiB | |
/mnt
|
/dev/sdX2
|
Partycja główna root (/) | Reszta urządzenia (dysku) | |
[SWAP]
|
/dev/sdX3
|
Partycja wymiany (SWAP) | Ponad 512 MiB | |
Zobacz też przykładowe układy partycjonowania.
- Do modyfikacji tablic partycji użyj programu fdisk lub parted, przykładowo
fdisk /dev/sdX. - Przestrzeń wymiany może zostać utworzona jako plik swap dla pozwalających na to systemów plików.
Formatowanie partycji
Po utworzeniu odpowiednich partycji, każda z nich musi zostać sformatowana w odpowiednim systemie plików. Na przykład, by sformatować partycję główną (/) na /dev/sdX1 jako partycja ext4, uruchom:
# mkfs.ext4 /dev/sdX1
Jeżeli została utworzona partycja przestrzeni wymiany, zainicjuj ją używając narzędzia mkswap(8):
# mkswap /dev/sdX2 # swapon /dev/sdX2
Zobacz File systems#Create a file system po więcej informacji.
Montowanie systemu plików
Zamontuj system plików na partycji głównej (/) jako /mnt, na przykład:
# mount /dev/sdX1 /mnt
Stwórz pozostałe punkty montowania (jak /mnt/boot) za pomocą narzędzia mkdir(1) i zamontuj je na odpowiednich partycjach.
Polecenie genfstab(8) wykryje po zainstalowaniu systemu zamontowane systemy plików i przestrzeń wymiany.
Instalacja
Wybierz serwery lustrzane
Pakiety do instalacji muszą być pobrane z serwerów lustrzanych, które są zdefiniowane w pliku /etc/pacman.d/mirrorlist. W systemie live, po połączeniu się z internetem, Reflector aktualizuje listę serwerów lustrzanych, wybierając serwery HTTPS, które zostały zsynchronizowane w ciągu ostatniej godziny i sortując je według prędkości pobierania.[1]
Im wyżej serwer jest położony na liście, tym ma wyższy priorytet, gdy pobierany jest pakiet. Możesz podejrzeć plik - jeśli wynik nie jest zadowalający, edytuj go, i przenieś najbliższe geograficznie serwery na górę listy, chociaż inne kryteria też mogą być brane pod uwagę.
Ten plik zostanie później skopiowany do nowego systemu przez skrypt pacstrap, więc warto jest go dobrze skonfigurować.
Instalacja podstawowych pakietów
Używając skryptu pacstrap(8), zainstaluj podstawowy system (pakiet base, kernel linux oraz podstawowe sterowniki sprzętu linux-firmware):
# pacstrap /mnt base linux linux-firmware
- Możesz zamienić pakiet linux na inny wybrany kernel, lub pominąć go całkowicie, jeżeli instalujesz Arch w kontenerze.
- Możesz pominąć instalację pakietu firmware, jeżeli instalujesz system na maszynie wirtualnej bądź w kontenerze.
Powyższa komenda NIE zainstaluje wszystkich narzędzi ze środowiska live - instalacja pozostałych pakietów może być konieczne dla uzyskania w pełni funkcjonalnego systemu. W szczególności rozważ zainstalowanie takiego oprogramowania, jak:
- narzędzia do obsługi systemów plików (np. e2fsprogs dla ext4 czy btrfs-progs dla btrfs),
- narzędzia do obsługi partycji RAID i LVM,
- specyficzne sterowniki sprzętu spoza pakietu linux-firmware,
- oprogramowanie wymagane do połączenia z siecią,
- edytor tekstu (jak vim lub nano),
- program rozruchowy, taki jak grub czy refind,
- pakiety dostępu do dokumentacji (man-db, man-pages i texinfo).
By zainstalować dodatkowe pakiety i grupy pakietów, takie jak grupę base-devel, dodaj ich nazwy do polecenia pacstrap (oddzielone spacją) lub użyj menedżera pakietów pacman po wejściu do środowiska #Chroot. Dla porównania, pakiety dostępne w systemie live można znaleźć w packages.x86_64.
Konfiguracja systemu
Fstab
Wygeneruj plik fstab (użyj -U lub -L by zdefiniować wpisy przy użyciu UUID lub etykiet):
# genfstab -U /mnt >> /mnt/etc/fstab
Sprawdź gotowy plik w /mnt/etc/fstab i edytuj go w razie błędów.
Chroot
Wejdź przez chroot do nowego systemu:
# arch-chroot /mnt
Po wejściu do chroot zostanie otwarty wiersz poleceń Twojego systemu. Każda komenda będzie miała wpływ na zainstalowany system, a wszelkie zmiany zostaną zapisane.
Strefa czasowa
Ustaw strefę czasową:
# ln -sf /usr/share/zoneinfo/Region/City /etc/localtime
Dla Polski polecenie będzie wyglądało w następujący sposób:
# ln -sf /usr/share/zoneinfo/Europe/Warsaw /etc/localtime
Uruchom hwclock(8) by wygenerować /etc/adjtime:
# hwclock --systohc
Ta komenda zakłada, że zegar sprzętowy komputera jest ustawiony w UTC. Zobacz System time#Time standard po więcej informacji.
Język
Otwórz w swoim edytorze tekstu plik /etc/locale.gen i odkomentuj w nim (usuń z początku wiersza znak #) następujące wpisy: en_US.UTF-8 UTF-8, pl_PL.UTF-8 UTF-8 i inne wymagane lokalizacje. Następnie wygeneruj obsługę języków poleceniem:
# locale-gen
Utwórz plik locale.conf(5) i odpowiednio ustaw zmienną LANG, na przykład:
/etc/locale.conf
LANG=pl_PL.UTF-8
Jeśli zmieniłeś układ klawiatury, zapisz te zmiany w pliku vconsole.conf(5):
/etc/vconsole.conf
KEYMAP=pl
Jeżeli chcesz, by w konsoli była możliwość wprowadzania polskich znaków, plik vconsole.conf(5) powinien wyglądać w następujący sposób:
/etc/vconsole.conf
KEYMAP=pl FONT=Lat2-Terminus16 FONT_MAP=8859-2
Konfiguracja sieci
Utwórz plik hostname:
/etc/hostname
mojanazwahosta
Przemyśl dodanie wpisu do pliku hosts(5):
/etc/hosts
127.0.0.1 localhost ::1 localhost 127.0.1.1 mojanazwahosta.localdomain mojanazwahosta
Jeżeli system ma statyczny adres IP, użyj go zamiast 127.0.1.1.
Ukończ konfigurację sieci dla nowo zainstalowanego systemu, w tym wybrane oprogramowanie do zarządzania siecią.
Initramfs
Stworzenie nowego initramfs zazwyczaj nie jest wymagane, gdyż polecenie mkinitcpio było uruchomione podczas instalacji jądra systemu poleceniem pacstrap.
Dla LVM, szyfrowania systemu lub RAID, zmodyfikuj plik mkinitcpio.conf(5) i utwórz ponownie obraz initramfs:
# mkinitcpio -P
Hasło użytkownika root
Ustaw hasło dla użytkownika root:
# passwd
Program rozruchowy
Wybierz i zainstaluj odpowiedni program rozruchowy. Dla procesorów firmy Intel lub AMD uruchom również aktualizacje mikrokodu.
Uruchom ponownie
Opuść środowisko chroot poleceniem exit lub naciskając Ctrl+D.
Opcjonalnie manualnie odmontuj wszystkie partycje poleceniem umount -R /mnt, co pozwoli na sprawdzenie "zajętych" partycji i znalezienia przyczyny poleceniem fuser(1).
Na koniec, uruchom ponownie maszynę wpisując reboot. Pozostałe partycje zostaną odmontowane automatycznie przez systemd. Po wyłączeniu usuń nośnik instalacyjny, a po ponownym uruchomieniu zaloguj się na koncie root, aby dokończyć konfigurację nowo zainstalowanego systemu.
Po instalacji
Zobacz General recommendations (Polski) dla możliwości zarządzania systemem i poradników po instalacji (takich jak instalacja graficznego interfejsu użytkownika, dźwięku czy gładzika).
Dla listy aplikacji, które mogą się okazać przydatne, zobacz artykuł List of applications.