Installation guide (Türkçe)
Bu doküman, Arch Linux'u resmî kurulum kalıbı ile, tercih ettiğiniz kurulum aracından (genellikle bir USB disk) yüklemenize yardımcı olacak bir rehberdir. Kurulum ortamı canlı sistem şeklindedir ve erişebilmek için kurulum diskini cihazınıza bağlayıp, cihazınızı bu ortamda önyüklemeniz gerekmektedir. Canlı sistem Arch Linux'u erişilebilirlik ayarları ile kurma sayfasında açıklandığı üzere erişilebilirlik seçenekleri sunmaktadır. Başkaca kurulum yöntemleri için Kategori: Yükleme süreci sayfasına göz atın.
Kurulumdan önce SSS sayfasına bakmanız tavsiye edilir. Bu dokümanda kullanılan ortak standartlar hakkında bilgi edinmek için Yardım:Okuma yönergeleri sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Bilhassa italik biçimde yazılmış yer tutucular kullanıcı tarafından elle değiştirilmelidir.
Daha ayrıntılı yönergeler için ilgili ArchWiki makalelerine ve çeşitli programların man pagelerine göz atabilir, etkileşimli yardım için IRC kanalı ve forumlardan yararlanabilirsiniz.
Arch Linux, x86_64 uyumlu, 512 MiB belleğe sahip her cihazda çalışabilmelidir ancak canlı sistemi önyükleyebilmek için daha fazla belleğe ihtiyaç duyulur.[1] Temel bir kurulum diskte 2 GiB'dan az yer kaplamalıdır. Kurulum, uzak depolardan paketler indirmeyi gerektireceği için bu süreçte internet bağlantınızın olduğu varsayılır.
Kurulum öncesi
Kurulum kalıbı edinme
Download sayfasından, önyüklemeyi nasıl yapmak istediğinize göre ISO dosyasını veya Netboot kalıbını edinin. Ayrıca aynı sayfadan ilgili GnuPG imzasını da edinmeyi unutmayın, bir sonraki aşama için bu imzaya ihtiyacınız olacaktır.
İmzayı doğrulama
İndirdiğiniz kalıbı kullanmadan önce doğrulamanız tavsiye edilir. Özellikle zararlı imajlar sunacak şekilde müdahale edilme tehlikesi barındıran HTTP yansımalarından indirilen dosyaları kullanmadan önce imza doğrulaması önemlidir.
Sisteminizde GnuPG yüklü ise PGP imzasını ISO'nun bulunduğu dizine indirip (Download sayfasında Checksumsın altında) şu komut ile doğrulayın:
$ gpg --keyserver-options auto-key-retrieve --verify archlinux-sürüm-x86_64.iso.sig
Veya süregelen bir Arch Linux kurulumundayken şu komutu çalıştırın:
$ pacman-key -v archlinux-sürüm-x86_64.iso.sig
- İmzanın kendisi archlinux.org yerine yansıma bir siteden indirilmişse kötü amaçlarla değiştirilmiş olabilir. Bu durumda imzayı çözmek için kullanılan kamusal anahtarın (public key) başka güvenilir bir anahtar tarafından imzalandığına emin olun.
gpgkomutu kamusal anahtar parmak izinin çıktısını verecektir. - İmzanın geçerliliğini onaylamanın bir başka yolu ise kamusal anahtar parmak izi ile Arch Linux geliştiricilerinden ISO'yu imzalayan kişinin anahtar parmak izinin aynı olduğunu doğrulamaktır. Kamusal anahtar işlemi hakkında daha fazla bilgi edinmek için Wikipedia:tr:Açık anahtarlı şifreleme makalesine göz atın.
Kurulum diski hazırlama
Kurulum kalıbı hedef cihaza bir USB disk, optik disk veya ağ üzerinden PXE ile sağlanabilir: ilgili makaleleri takip edip tercih ettiğiniz kalıp ile kendinize bir kurulum diski hazırlayabilirsiniz.
Canlı ortamda önyükleme
- BIOS/UEFI üzerinden Arch Linux kurulum ortamını barındıran önyükleme aygıtını seçin. Önyükleme menüsüne genellikle POST safhasında, açılış ekranında belirtilen tuşa (Örneğin F2 veya Del) basarak ulaşılabilir. Detaylar için anakartınızın kullanma kılavuzuna başvurun.
- Kurulumun önyükleme menüsü açıldığında "Arch Linux kurulum ortamı"nı seçin ve
Enter'a tıklayıp ana kurulum ortamına girin.İpucu: Kurulum kalıbı UEFI modunda iken systemd-boot, BIOS modunda iken syslinux kullanır.Önyükleme parametrelerinin listesi için README.bootparams dosyasına bakın. - Bu adımların sonunda ilk sanal uçbirim ekranına tam yetkili kullanıcı olarak giriş yapmış olacaksınız ve sizi Zsh kabuğu karşılayacak.
Farklı bir uçbirime geçmek için—örneğin, bu rehberi kurulum süresince Lynx'te görüntülemek için—Alt+yön tuşu kısayolunu kullanın. Yapılandırma dosyalarını düzenlemek için, mcedit(1), nano ve vim kullanılabilir durumdadır. Kurulum ortamına dahil edilmiş paketlerin listesi için packages.x86_64 sayfasına bakın.
Klavye düzenini ayarlama
Varsayılan uçbirim tuşeşlemi İngilizce (ABD)'dir. Kullanılabilir düzenler şu komut ile listelenebilir:
# ls /usr/share/kbd/keymaps/**/*.map.gz
Düzeni değiştirmek için loadkeys(1) komutuna ilgili dosya ismini, dizin ve dosya uzantısını dahil etmeden girin. Örneğin, Türkçe Q klavye düzenine ayarlamak için:
# loadkeys trq
Veya Türkçe F klavye için:
# loadkeys trf
Uçbirim fontları /usr/share/kbd/consolefonts/ dizininde bulunur, tercih ettiğiniz fonta ayarlamak için setfont(8) komutunu kullanabilirsiniz.
Önyükleme modunu doğrulama
Önyükleme modunu doğrulamak için efivars dizinini listeleyin:
# ls /sys/firmware/efi/efivars
Eğer komut dizini hatasız biçimde gösteriyor ise sistem UEFI modda önyüklenmiş demektir. Eğer dizin bulunmuyorsa, sistem BIOS (veya CSM modunda) önyüklenmiş olabilir. Eğer sistem istediğiniz modda önyüklenmemiş ise anakartınızın kullanma kılavuzuna başvurun.
İnternete bağlanma
Canlı ortamda bir internet bağlantısı sağlamak için şu adımları takip edin:
- Kullanacağınız ağ arayüzünün listelenmiş ve etkin olduğunu doğrulayın, örneğin iplink(8) aracılığıyla:
# ip link
- Kablosuz ağa veya WAN'a bağlanmadan önce ilgili kartın rfkill ile bloke edilmediğinden emin olun.
- Ağa bağlanın:
- Ağ bağlantınızı yapılandırın:
- DHCP: (systemd-networkd ve systemd-resolved tarafından sağlanan) dinamik IP adresi ve DNS sunucusu atamaları; ethernet, WLAN ve WWAN ağ arayüzleri için hiçbir ayarlamaya gerek duymadan çalışıyor olmalıdır.
- Statik IP adresi: Network configuration#Static IP address sayfasını takip edin.
- Bağlantınız test etmek için ping komutunu kullanabilirsiniz:
# ping archlinux.org
Sistem saatini güncelleme
timedatectl(1)'yi kullanarak sistem saatinin doğruluğunu temin edin:
# timedatectl set-ntp true
Ayrıca servisin durumunu kontrol etmek için, timedatectl status komutunu kullanabilirsiniz.
Disk bölümlendirmesi
Canlı sistem tarafından algılandıktan sonra diskler, /dev/sda, /dev/nvme0n1 veya /dev/mmcblk0 gibi bir blok aygıta atanır. Bu cihazları tanımlamak için, lsblk veya fdisk komutunu kullanın.
# fdisk -l
rom, loop veya airoot şeklinde olan bölümler görmezden gelinebilir.
Aşağıda belirtilen disk bölümleri seçtiğiniz herhangi bir blok aygıt için zorunlu bölümlerdir:
-
Kök dizin için bir bölüm
/. - UEFI modda önyükleyebilmek için: bir EFI sistem bölümü.
LVM, sistem şifrelemesi veya RAID için yığın blok cihazı oluşturmak istiyorsanız bu aşamada yapmalısınız.
fdisk veya parted kullanarak bölümlendirme tablosunu ayarlayın. Örneğin:
# fdisk /dev/bölümlendirilecek_disk
- Eğer disk gözükmüyorsa, disk denetleyicisinin RAID modunda olmadığından emin olun.
- Eğer önyükleyeceğiniz disk hâlihazırda bir EFI sistem bölümü barındırıyorsa yeni bir tane oluşturmayın ve bulunanı kullanın.
- Swap alanı, destekleyen dosya sistemlerinde swap dosyası şeklinde de ayarlanabilir.
Örnek düzenler
| Bağlama noktası | Bölüm | Bölüm tipi | Önerilen boyut |
|---|---|---|---|
/mnt/boot1
|
/dev/efi_sistem_bölümü
|
EFI sistem bölümü | En az 300 MiB |
[SWAP]
|
/dev/swap_bölümü
|
Linux swap | 512 MiB'den fazla |
/mnt
|
/dev/kök_bölümü
|
Linux x86-64 kök dizini (/) | Cihazdan geriye kalan tüm alan |
- EFI bölümünü
/mnt/efigibi farklı bağlantı noktalarına da bağlayabilirsiniz. Ancak kullanacağınız önyükleyicinin sistem çekirdeği ve initramfs imajlarını kök dizininden yükleyebilmesi gerekir.
| Bağlantı noktası | Bölüm | Bölüm tipi | Önerilen boyut |
|---|---|---|---|
[SWAP]
|
/dev/swap_bölümü
|
Linux swap | 512 MiB'tan fazla |
/mnt
|
/dev/kök_bölümü
|
Linux | Cihazdan geriye kalan tüm alan |
Örnek bölümlendirme düzenlerini inceleyip nasıl bir düzen oluşturmanız gerektiği hakkında ipucu alabilirsiniz.
Bölüm biçimlendirme
Bölümler oluşturulduktan sonra, oluşturulmuş her yeni bölüm uygun dosya sistemi ile biçimlendirilmelidir. Konu hakkında File systems#Create a file system sayfasında daha fazla detaya ulaşabilirsiniz.
Örneğin, /dev/kök_bölümü bölümünde Ext4 dosya sistemi oluşturmak için şu komutu çalıştırın:
# mkfs.ext4 /dev/kök_bölümü
Eğer swap için bir bölüm oluşturmuşsanız mkswap(8) ile hazır hâle getirin:
# mkswap /dev/swap_bölümü
/dev/*_bölümü şeklindeki bölümleri uygun blok cihaz yolu ile değiştirinEğer bir EFI sistem bölümü oluşturmuşsanız mkfs.fat(8) aracını kullanarak FAT32 şeklinde biçimlendirin.
# mkfs.fat -F 32 /dev/efi_sistem_bölümü
Dosya sistemlerini bağlama
Kök dizinini /mnt'a bağlayın. Örneğin, kök disk bölümü /dev/kök_bölümü ise:
# mount /dev/kök_bölümü /mnt
Geriye kalan bağlama noktalarını (/mnt/efi veya /mnt/boot gibi) mkdir(1) kullanarak oluşturup ilgili bölümlere bağlayın.
UEFI sistemler için, EFI sistem bölümünü bağlayın:
# mount /dev/efi_sistem_bölümü /mnt/boot
Eğer bir swap bölümü oluşturmuşsanız swapon(8) ile etkinleştirin:
# swapon /dev/swap_bölümü
Rehberin sonraki aşamalarında genfstab(8), bağlanmış dosya sistemlerini ve swap alanını algılayacaktır.
Kurulum
Yansıma bağlantıları seçme
İndirilecek olan paketler yansıma sunuculardan indirilmelidir, bu sunucular /etc/pacman.d/mirrorlist dosyası tarafından belirlenir. Canlı sistemde, internete bağlandıktan sonra reflector, yansımaların listesini en yeni 20 senkronize HTTPS yansımasını indirme hızına göre sıralayıp bu sıraya göre günceller.
Listede bir yansımanın yukarılara yerleştirilmiş olması, ona bir paketin indirilmesi sırasında verilecek önceliği ifade eder. Listenin doğruluğundan emin olmak için incelemek isteyebilirsiniz. Eğer listede sıkıntılar olduğunu düşünüyorsanız dosyayı gereğince düzenleyebilirsiniz.
Bu yansımalar dosyası, sonrasında pacstrap ile yeni yükleyeceğiniz sisteme kopyalanacağı için doğru bir şekilde düzenlemek önemlidir.
Temel paketleri yükleme
base paketini, Linux çekirdeğini ve yaygın donanımlar için donanım yazılımlarını pacstrap(8) betiği ile yükleyin:
# pacstrap /mnt base linux linux-firmware
- İstediğiniz sistem çekirdeği tercihinize göre linux paketi yerine başka bir çekirdek paketini seçebilirsiniz. Veya eğer konteyner (sanallaştırma) içine kurulum yapıyorsanız çekirdek yüklemeyebilirsiniz.
- Sanal makineye veya konteynera kurulum yaparken donanım yazılımlarını indirmeyebilirsiniz
base, canlı kurulum ortamındaki tüm araçları barındırmaz, bu yüzden tümüyle işlevsel temel bir sistem için başkaca paketler de gerekli olabilir. Bilhassa şunları indirmeniz gerekebilir:
- sistemde kullanılacak dosya sistemlerinin yönetimi için gerekecek kullanıcı-alanı (userspace) araçları
- RAID veya LVM bölümlerine erişim için gerekli araçlar
- linux-firmware'e dahil edilmemiş özel donanım yazılımları (örn. ses kartları için sof-firmware)
- ağ yapılandırması için gerekli araçlar,
- bir metin düzenleyicisi,
- man ve info sayfalarındaki dokümanlara ulaşabilmek için gerekli paketler: man-db, man-pages ve texinfo.
Başka paketleri veya paket gruplarını indirmek için pacstrap komutuna istediğiniz paketlerin isimlerini, her paket arasında boşluk bırakarak ekleyin. Veya yeni sisteme chroot girişi yaptıktan sonra pacman ile de indirebilirsiniz. Nelerin gerekli olabileceği konusunda bir fikir edinmek için canlı sistemde bulunan paketlerin listesi packages.x86_64'de sıralanmıştır.
Fstab
Bir fstab dosyası oluşturun (UUIDleri veya etiketleri tanımlamak için -U veya -L bayraklarını kullanın)
# genfstab -U /mnt >> /mnt/etc/fstab
Oluşturmuş olduğunuz /mnt/etc/fstab dosyasını kontrol edin ve bir hata söz konusu ise tercih ettiğiniz metin editörü ile düzenleyin.
Yeni sisteme giriş (Chroot)
Yeni sistemin köküne geçiş yapın:
# arch-chroot /mnt
Zaman dilimi
Zaman dilimini ayarlayın:
# ln -sf /usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul /etc/localtime
/etc/adjtime dosyasını oluşturmak için hwclock(8) komutunu çalıştırın:
# hwclock --systohc
Bu komut donanım saatinizin UTC yani Eşgüdümlü Evrensel Zaman'a ayarlı olduğunu varsayar. Detaylar için System time#Time standard sayfasına bakabilirsiniz.
Yerelleştirme
Tercih ettiğiniz düzenleyici ile /etc/locale.gen dosyasını açın. tr_TR.UTF-8 UTF-8 ve diğer ihtiyaç duyacağınız yerel bölge ifadelerinin yorum karakterini (# sembolü) silin. Ardından sistem yerellik ayarlarını şu komut ile oluşturun:
# locale-gen
locale.conf(5) dosyasını oluşturun ve LANG değişkenini gereğince ayarlayın:
/etc/locale.conf
LANG=tr_TR.UTF-8
Klavye düzenini ayarlamışsanız, vconsole.conf(5) dosyasını düzenleyerek bu ayarı kalıcı hâle getirin:
/etc/vconsole.conf
KEYMAP=trq
Ağ yapılandırması
hostname doyasını oluşturup bilgisayar adını ayarlayın:
/etc/hostname
bilgisayar_adi
Yeni kurmuş olduğunuz ortam için ağ ayarlarını tamamlayın. Örneğin eğer pacstrap sırasında yüklememişseniz uygun ağ yönetim yazılımlarını yükleyebilirsiniz.
Initramfs
Yeni initramfs oluşturmak genellikle gerekli değildir çünkü pacstrap ile sistem çekirdeği yüklenirken mkinitcpio çalıştırılır ve initramfs oluşturulur.
Sisteminiz LVM, sistem şifrelemesi ve RAID içeriyor ise, mkinitcpio.conf(5) dosyasını düzenleyin ve initramfs imajını tekrar oluşturun:
# mkinitcpio -P
Kök şifresi
Kök kullanıcı şifresini ayarlayın:
# passwd
Önyükleyici
Linux ile uyumlu bir önyükleyici seçip kurun. Ek olarak işlemciniz AMD veya Intel ise mikrokod güncellemelerini aktif hâle getirin.
Yeniden başlatma
Chroot ortamından exit komutu ile veya Ctrl+d tuşlarına basarak çıkın.
Tercihen tüm disk bölümlerinin bağlantısını, umount -R /mnt komutu ile kesebilirsiniz. Bu şekilde hâlen "meşgul" bir disk bölümü varsa haberdar olabilir ve fuser(1) ile sebebini saptayabilirsiniz.
Son olarak bilgisayarınızı reboot komutu ile yeniden başlatın: canlı sisteme bağlı kalmış bir disk bölümü varsa bağlantısı systemd tarafından otomatik olarak kesilecektir. Kurulum diskini çıkarmayı unutmayın, ve ardından yeni sisteminize kök kullanıcısı olarak giriş yapın.
Kurulum sonrası
Sistem yönetimi için yönergeleri ve kurulum sonrası yapılması gerekenler için hazırlanmış öğreticileri Genel öneriler sayfasında bulabilirsiniz. (Görsel kullanıcı arabirimi (GUI) ayarlamak, sınırlı yetkiye sahip kullanıcı oluşturmak gibi)
İlgilenebileceğiniz uygulamaların listesi için Uygulamalar listesi'ne göz atın.